به قلم روح‌الله خالقی

۱۳۳۳: آغاز نگارش «سرگذشت موسیقی ایران»
«سده‌ی سنگ و الماس» (ضمیمه‌ی روزنامه‌ی «همشهری»)
۵ مهر ۱۳۹۹
حسین عصاران

هنگامی که روح‌الله خالقی در سال ۱۳۳۳ کار نگارش کتاب سرگذشت موسیقی ایران را آغاز کرد، هنوز بسیاری از چهره‌های مطرح تاریخ موسیقی، از دوران مشروطه به بعد در قید حیات بودند و یا در فقدان آن‌ها، با کمترین واسطه‌ای، امکان دست‌یابی به جزییات مستند از سرگذشت آن‌ها وجود داشت.
در کنار این زمان‌سنجیِ درست و مناسب، مشخصه دیگر این کتاب را باید در تألیف آن به فکر و دست و قلم یک آهنگساز و موسیقی‌دان دانا و توانا دانست که جدا از بهره‌مندی از آموزه‌های موسیقی کلاسیک ایرانی و غربی، از قلمی شیوا نیز در روایت این سرگذشت برخوردار است.
با چنین مؤلفه‌هایی این کتاب را می‌توان یک پژوهش‌ ارزشمند، دقیق، خواندنی و از همه مهم‌تر، قابل‌اعتماد دانست.
خالقی جلد اول این کتاب را که بیشتر به گستره موسیقی مشروطه تا قبل از حضور کلنل وزیری در ایران (۱۳۰۲) مربوط است، در همان سال ۱۳۳۳ منتشر کرد. دو سال بعد هم جلد دوم آن را که بیشتر حول زندگی کلنل وزیری و همکاری خالقی با او در بازه‌ی زمانی (۱۳۰۲- ۱۳۱۳) می‌گذرد، منتشر کرد.
اما انتشار جلد سوم این کتاب که غالب مباحثش شامل اتفاقات بعد از برکناری وزیری از مصدر امور موسیقی کشور در سال ۱۳۱۳ می‌شد، بنا به ملاحظات خالقی و همچنین شرایط سیاسی کشور به تعویق افتاد. تا در نهایت با تلاش و پی‌ورزی ساسان سپنتا و گلنوش خالقی این بخش نیز در سال ۱۳۷۷ منتشر شد.

پیشنهاد مطالعه: کتاب «سرگذشت موسیقی ایران»
نوشته‌‌ی روح‌الله خالقی، ناشر: ماهور