تخریب ملودی به خاطر پلی‌فونی

۱۳۴۱: شکل‌گیری «ارکستر فارابی» در رادیو، به منظور اجرای ترانه‌ها با بافتِ موسیقاییِِ چندصدایی
«سده‌ی سنگ و الماس» (ضمیمه‌ی روزنامه‌ی «همشهری»)
۲۰ مهر ۱۳۹۹
حسین عصاران

مرتضی حنانه که سال ۱۳۳۳ به قصد یادگیری موسیقی به ایتالیا رفته بود، در سال ۱۳۴۰ به ایران بازگشت و مدتی در هنرستان موسیقی به کار آموزش هورن پرداخت. بازگشت او از ایتالیا با تغییر دیدگاه‌های محافظه‌کارانه‌‌ی شورای موسیقی رادیو نسبت به کیفیت اجرای ترانه‌های رادیو مقارن شد.
پیش از این بیشتر ترانه‌ها به صورت یک‌صدایی (منوفون)، با کمترین میزان به کارگیری آموزه‌های علم هارمونی اجرا می‌شد تا این‌چنین و به تصور اعضای شورا، مبنای ایرانیِ آهنگ‌ها دست‌نخورده باقی بماند.
اما رفته‌رفته با بروز سلیقه‌های متفاوت از سلایق اعضای شورای موسیقی و همچنین تکراری شدن فضای ترانه‌های رادیو، آن‌ها نیز به گذر از این فضای موسیقایی متمایل شدند که نشانه‌های این تغییر نگرش را می‌توان در تصمیم‌‌های منتشر شده از شورای موسیقی در آن سال‌ها ردگیری کرد.
با دعوت شورای موسیقی رادیو از مرتضی حنانه و سپس انحلال ارکستر نوین و جایگزینی آن با ارکستر فارابی به رهبری حنانه، در سال ۱۳۴۱ (به روایتی ۱۳۴۲)، این مسئله، سمت و سوی مشخصی گرفت. با این تغییر هر ماه، دو ترانه از آثار اجراشده‌ی ‌قبلی، انتخاب و توسط مرتضی حنانه و فریدون ناصری به صورت چندصدایی بازتنظیم و بازاجرا می‌شد.
نظریات حنانه در انجام این کار بازگوکننده همه تفاوت‌هاست: تمام [برنامه] گل‌ها با شعر پُر می‌شد، ملودی با ضریب ده، هارمونی با ضریب صفر… آن‌ها در واقع کار یک ارکستر تک‌صدایی را می‌کردند. [در حالی که] در موسیقی پیشرفته، ملودی به خاطر پولیفونی باید خراب شود…

پیشنهاد مطالعه‌: ماهنامه‌‌ی «گزارش موسیقی»
شماره‌ی ۲۴ و ۲۵ ، مهر و آبان ۱۳۸۸؛ ویژه‌نامه‌‌ی «مرتضی حنانه»