دولت و سنت و پول نفت

۱۳۴۷: شکل‌گیری «مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی»
«سده‌ی سنگ و الماس» (ضمیمه‌ی روزنامه‌ی «همشهری»)
۱۰ آبان ۱۳۹۹
حسین عصاران

عنوان انتخابی رضا قطبی واجد همه‌ آن مؤلفه‌هایی بود که داریوش صفوت در طرح خود برای راه‌اندازی یک مرکز حمایتی از موسیقی کلاسیک ایرانی گنجانده بود؛ مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی بیش از هر چیزی یادآورِ ریاست داریوش صفوت و سرپرستی معنویِ نورعلی برومند در سازمانی دولتی است که از یک‌سو قائل به جمع‌آوری، ثبت و ضبطِ بی‌خدشه و تحریفِ روایات اساتید پیشارادیویی از موسیقی کلاسیک ایرانی بود و در مرتبه‌ی بعدی هم‌ پیگیر اشاعه و ترویج ردیف‌نوازی.
این مرکز در سال ۱۳۴۷ و با حمایت مالی ِ بی‌نظیر رضا قطبی و تلویزیون ملی ایران، با کارکردی کاملاً آموزشی و پژوهشی و بدون هیچ انتظاری در تولید و یا انتشار کاری تازه راه‌اندازی شد؛ در مرحله‌ی نخست با ایجاد کارگاه‌های سازسازی، سپس با جمع‌آوری صداهای بازمانده از اجراهای اساتید دوره قاجارِ موسیقی کلاسیک ایرانی (همراه با ضبط و ثبت اجرای ردیف‌دانانی چون علی‌اکبر شهنازی، سعید هرمزی، عبدااله دوامی، یوسف فروتن) و در مرتبه بعدی با استخدام برخی از دانشجویان موسیقی دانشگاه تهران، به منظور یادگیری سینه به سینه‌ی ردیف‌های موسیقی کلاسیک ایرانی، با حقوق و مزایایی بالا (بنا به گفته داریوش صفوت ما حقوق بالایی در حد یک وزیر برای آنها در نظر گرفته بودیم؛ یعنی آن موقع ۶۵۰۰ تومان …)
امکان‌دهی به اجرای موسیقی در برنامه‌های پرجلوه‌‌ی جشن هنر شیراز به چهره‌های این مرکز، اجرای تک‌نوازانِ تحت تربیت این مرکز در گل‌های دهه‌ی پنجاه  و در مراتب بعدی انتشار چند آلبوم موسیقی در سال‌های انتهایی پیش از انقلاب را می‌توان از نمودهای بیرونی فعالیت‌های این مرکز دانست.
از سوی دیگر با بررسی و تعمق بیشتر روی خاستگاه اداری و سازمانی آن، چه‌بسا که بتوان بروز گفتمان بازگشت به سنت یا سنت‌گرایی دلخواه دفتر فرح پهلوی به مدیریت سید حسین نصر را نیز در کار این مرکز ردگیری کرد.
هم‌چنان که بنا به گفته‌ حسین علیزاده یکی از ایده‌های داریوش صفوت تربیت عده‌ای نوازنده درباری با روحیاتی عرفانی و غیرمعترض بوده است؛ تفکری که آقای دکتر صفوت تبلیغ می‌کرد و ظاهراً هم این تفکر از طرف خدا بود و ما باید مطیع همه چیز می‌شدیم و برای اسم اعلی‌حضرت دولا راست می‌شدیم…
نکته‌ی جالب‌توجه نقش و سهم بسیار عمیقِ همین تفکر محوری، در کیفیت ادامه حیات موسیقی در سال‌های بعد از انقلاب است.

پیشنهاد مطالعه: کتاب «احیای سنت‌ها، با رویکرد نو» (تاریخچه‌ مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی)
مولف: عین‌الله مسیب‌زاده، ناشر: سوره‌ی مهر، ۱۳۹۳